CEZANIN PSiKODiNAMiGi
Ceza terimi, olumsuz bir itici uyaricinin, bir davranimin yapilmasindan
sonra ona bagli olarak uygulanmasi olayina verilen teknik bir
isimdir.
Ceza, istenmedik davranimlari bastirma tekniklerinden
biridir.Davranis dagarcigina bir sey katmaz, fakat davranis dagarcigindaki
bir davranisin bastirilmasini saglayabilir.
Bu anlamiyla ceza, yeni bir davranis ogrenmeyi degil,
,istenmedik bir davranisi yapmamayi ögretir.
Ceza iki sekilde uygulanir..
Davranis itici bir uyarici ile sonuclandirilir..(.mesela
bir tokat gibi) Davranis ödülün ortamdan kaldirilmasi
ile sonuclanir..(..sokaga cikma yasagi gibi..) Ancak ceza ile
davranislari kontrol etmenin önemli sakincalari vardir..Söyle
ki;
Ceza cogu kez itici uyaricinin (dayak, hakaret,
yasaklama gibi) kullanlmasini gerekli kilabilir.Ýtici uyaricilarin
kullanilmasi da birey de saldirganlik, korku, kin, nefret gibi
duygularin olusumuna zemin hazirlar.Ayrica cezanin etkili olabilmesi
icin itici uyaricinin siddeti gun gectikce artirilir.. Ornegin..sikca
yapilan hatalardan biri sudur: cocugun belirli bir davranisini
kontrol etmek isteyen anne veya baba, dövme , bagirma gibi
siddet dolu itici uyaricilar kullanirsa,bunlar baslangicta etkili
olmus olsa bile zamanla cocugun bu uyaricilara alistigi gorulur..Ve
ebveynler dozu artirmak gibi kisir bir dongu icine girer..
Cezalandirilan davranislar, bireye belirli sonuclar
saglayan ogrenilmis davranislardir. Ceza ile bir davranis bastirilmaya
calisilirken, bir baska istenmedik davranis ortaya cikabilir.
Örnegin.. cok sevdigimiz vazoyu kiran cocugumuzu cezalandiriyorsak,
bu davranisimizla cocugumuza yalan soyleme davranisi kazandirabiliriz.Cocuk
cezadan kacmak icin yalan soyleyecektir.
Ceza etkili oldugunda, ceza veren kisinin davranislarini
ödülleyici bir nitelik kazanabilir.Bunun dogal sonucunda,
ceza veren kisi, dikkatini , istendik davranislarin kazandirilmasina
yogunlastiracagi yerde, zamanla, yalnizca istenmedik davranislarin
bastirilmasina yogunlastirabilir. Örnegin...bir ögretmen
cazanin olumsuz yönüne yakalanabilir ve zamaninin büyük
bir bölümünü ögrencilere istendik davranislari
kazandirmak yerine ceza vermek ve uygulamakla gecirebilir..
BU NEDENLE CEZA, ELDEKI TÜM OLANAKLAR DENENDIKTEN
SONRA ÖNCELIKLE ISTENMEDIK DAVRANISLARIN BASTIRILMASININ
KACINILMAZ OLDUGU DURUMLARDA KULLANILABILECEK BIR SISTEM OLARAK
DÜSÜNÜLMELIDIR..